تحول دیجیتال صنعتی: وجه تمایز و مسیر پیش‌رو

تحول دیجیتال (Digital Transformation) به معنای استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای تغییر بنیادین در فرآیندها، مدل‌های کسب‌وکار و تعاملات انسانی است. در سال‌های اخیر، این مفهوم به یکی از اولویت‌های اصلی سازمان‌ها در سراسر جهان تبدیل شده است. اما در حوزه صنعتی، تحول دیجیتال به شکل متفاوتی نمود پیدا می‌کند و چالش‌ها و فرصت‌های منحصربه‌فردی را به همراه دارد. در ادامه، به بیان تفاوت‌های تحول دیجیتال صنعتی با مفهوم اولیه تحول دیجیتال پرداخته و مسیر پیش‌روی آن را بررسی می‌کنیم.

• ماهیت فرآیندها و عملیات: در حالی که تحول دیجیتال عمومی بیشتر بر فرآیندهای کسب‌وکار، خدمات و تعاملات مشتری تمرکز دارد، تحول دیجیتال صنعتی به تغییرات اساسی در عملیات تولید، زنجیره تأمین و مدیریت دارایی‌های فیزیکی می‌پردازد. به عنوان مثال، در صنعت خودروسازی، شرکت بی‌ام‌و (BMW) از فناوری‌های IIoT و تحلیل داده‌ها برای بهینه‌سازی خطوط تولید خود استفاده می‌کند. این فناوری‌ها به این شرکت کمک کرده‌اند تا با کاهش زمان توقف ماشین‌آلات و بهبود کیفیت تولید، به بهره‌وری بالاتری دست یابد.
• تکنولوژی‌های مورد استفاده: در تحول دیجیتال عمومی، فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی (AI)، اینترنت اشیاء (IoT)، و تحلیل داده‌های بزرگ (Big Data) به طور گسترده‌ای استفاده می‌شوند. در مقابل، در تحول دیجیتال صنعتی، تمرکز بیشتر بر فناوری‌هایی مانند اینترنت اشیاء صنعتی (IIoT)، سیستم‌های سایبر-فیزیکی (CPS)، و اتوماسیون پیشرفته قرار دارد. برای مثال، در صنعت نفت و گاز، شرکت رویال داچ شل (Royal Dutch Shell) از سیستم‌های سایبر-فیزیکی و حسگرهای هوشمند برای مانیتورینگ لحظه‌ای تجهیزات و بهینه‌سازی مصرف انرژی استفاده می‌کند.
• تمرکز بر امنیت: در صنایع تولیدی و صنعتی، امنیت سایبری و استحکام سیستم‌ها اهمیت چشمگیری دارد. برخلاف حوزه‌های دیگر که ممکن است دسترسی به داده‌ها و خدمات اصلی‌ترین اولویت باشد، در صنعت، خطرات مربوط به اختلال در عملیات تولید می‌تواند خسارات عظیمی به بار آورد. بنابراین، سیستم‌های دیجیتالی صنعتی باید بسیار مقاوم و ایمن طراحی شوند. برای مثال، شرکت پوسکو (POSCO) در صنعت فولاد از اتوماسیون پیشرفته و رباتیک برای کاهش خطاهای انسانی و افزایش امنیت فرآیندهای تولید استفاده می‌کند.
• مقیاس و پیچیدگی: تحول دیجیتال صنعتی به دلیل مقیاس بزرگ‌تر و پیچیدگی بیشتر سیستم‌ها، چالش‌های خاصی را به همراه دارد. به عنوان مثال، ادغام سیستم‌های جدید با ماشین‌آلات و تجهیزات موجود در کارخانه‌ها، نیازمند دانش و تخصص فنی عمیق‌تری است. در صنعت فولاد، پوسکو از ربات‌ها و سیستم‌های هوشمند برای بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و افزایش کیفیت محصولات استفاده می‌کند.

دستیابی به تحول دیجیتال صنعتی

تحول دیجیتال صنعتی، مسیری پیچیده و چند مرحله‌ای است که سازمان‌ها باید برای موفقیت در آن برنامه‌ریزی دقیق و استراتژی‌های مناسبی داشته باشند. این مسیر شامل مراحل زیر است:

• ارزیابی وضعیت فعلی

قبل از شروع هرگونه تحول دیجیتال، سازمان‌ها باید وضعیت فعلی فرآیندها، فناوری‌ها و دارایی‌های خود را ارزیابی کنند. ارزیابی به شناسایی نقاط ضعف و فرصت‌های بهبود کمک می‌کند و مبنایی برای تعیین اولویت‌ها فراهم می‌کند.

• تدوین استراتژی دیجیتال

استراتژی دیجیتال صنعتی باید شامل اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت، منابع مورد نیاز و نقشه راه مشخص برای پیاده‌سازی فناوری‌های جدید باشد. استراتژی‌ها باید به گونه‌ای تدوین شود که با اهداف کلی کسب‌وکار هماهنگ باشد و به بهبود کارایی و کاهش هزینه‌ها منجر شود.

• انتخاب فناوری‌های مناسب

یکی از کلیدی‌ترین مراحل تحول دیجیتال صنعتی، انتخاب فناوری‌های مناسب برای هر صنعت و فرآیند خاص است. فناوری‌هایی مانند IIoT، هوش مصنوعی، و رباتیک می‌توانند به طور چشمگیری کارایی تولید و مدیریت منابع را افزایش دهند.

• آموزش و توانمندسازی کارکنان

تحول دیجیتال بدون داشتن نیروی کار ماهر و توانمند امکان‌پذیر نیست. سازمان‌ها باید به آموزش کارکنان در استفاده از فناوری‌های جدید و تغییر فرآیندهای کاری توجه ویژه‌ای داشته باشند.

• اجرای آزمایشی و تدریجی

پیاده‌سازی فناوری‌های دیجیتال در صنایع باید به صورت تدریجی و با اجرای آزمایشی در بخش‌های کوچک‌تر آغاز شود. این رویکرد به سازمان‌ها امکان می‌دهد تا نتایج را ارزیابی کرده و در صورت نیاز اصلاحات لازم را اعمال کنند.

• اندازه‌گیری و بهبود مستمر

پس از پیاده‌سازی، سازمان‌ها باید عملکرد سیستم‌های دیجیتالی را به طور مداوم اندازه‌گیری و ارزیابی کنند. این ارزیابی‌ها به شناسایی نقاط ضعف و فرصت‌های بهبود کمک می‌کند و سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا بهبودهای مستمر در فرآیندهای خود ایجاد کنند.

مسیر پیش‌رو

تحول دیجیتال صنعتی به سرعت در حال پیشرفت است و نوآوری‌ها در این حوزه به طور مداوم در حال ظهور هستند. شرکت‌ها در صنایع مختلف به دنبال راهکارهای پیشرفته‌تری هستند تا از این روند بهره‌برداری کنند. در سال ۲۰۲۴، دو جنبه مهم در تحول دیجیتال صنعتی برجسته هستند:

• افزایش استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی

هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی به عنوان ابزارهای کلیدی در بهبود فرآیندهای صنعتی شناخته می‌شوند. این فناوری‌ها به شرکت‌ها امکان می‌دهند تا با تحلیل داده‌های عظیم، پیش‌بینی‌های دقیق‌تری انجام داده و فرآیندهای تولیدی را بهینه‌سازی کنند. برای مثال، در صنعت خودروسازی، شرکت‌های پیشرو از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی نیازهای تعمیر و نگهداری استفاده می‌کنند، که این امر منجر به کاهش زمان‌های توقف و افزایش بهره‌وری می‌شود.

• یکپارچه‌سازی کامل اینترنت اشیاء صنعتی

اینترنت اشیاء صنعتی در حال تغییر چهره صنعت است. با یکپارچه‌سازی کامل این فناوری در تمامی جنبه‌های تولید و مدیریت زنجیره تأمین، شرکت‌ها می‌توانند اطلاعات لحظه‌ای و دقیق‌تری از فرآیندها به دست آورده و تصمیم‌گیری‌های بهتری انجام دهند. در صنعت نفت و گاز، استفاده از IIoT به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا به صورت لحظه‌ای وضعیت تجهیزات خود را مانیتور کرده و از وقوع خرابی‌های پیشگیرانه جلوگیری کنند.

نتیجه‌گیری

تحول دیجیتال صنعتی یک ضرورت برای سازمان‌های صنعتی و کارخانه‌ها است که به دنبال بهبود کارایی، کاهش هزینه‌ها و افزایش رقابت‌پذیری هستند. با این حال، این تحول نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، انتخاب فناوری‌های مناسب و توانمندسازی نیروی کار است. با توجه به تفاوت‌های خاص این حوزه با تحول دیجیتال عمومی، سازمان‌ها باید رویکردی متمایز و استراتژی‌های ویژه‌ای را در پیش بگیرند.

 

• “The Future of Work: The Impact of Digital Transformation in the Workplace” (Deloitte Insight, 2023)
• “Industry 4.0: The Role of Digital Transformation in Manufacturing” (BCG, 2022)
• “2024 Trends in Industry 4.0 and Digital Transformation” (stantonchase, 2024)