همه‌گیری کووید-19 زمینه مناسبی را برای توسعۀ حمل و نقل ریلی در سراسر جهان ایجاد کرده است. به شکلی که در دوران پساکرونا نقش محوری راه آهن به عنوان انتخاب اصلی مسافران برای سفرهای درون و برون شهری حائز اهمیت می باشد. بحران جهانی کرونا به دلیل قرنطینه‌های متعدد و سایر محدودیت‌های جابجایی، سفر را در بسیاری از نقاط جهان به میزان قابل توجهی کاهش داده و و انواع روش های حمل و نقل داخل یا خارج از شهر را مختل کرده است. از این رو به اجبار، کاربران و ذینفعان صنعت حمل و نقل ریلی هم خود را با این شرایط منطبق ساخته اند؛ چرا که صنعت راه آهن انعطاف پذیری خاصی را در این شرایط دشوار نشان داد و ثابت کرد که یک خدمت ضروری برای جامعه به حساب می آید که کارگران را قادر به حضور در محل کارشان ساخته و به جابه جایی کالاها در یک کشور کمک شایانی می کند. در نگاه کلان و درازمدت، این اختلالات، فرصتی برای حمل و نقل ریلی در پساکرونا است، مشروط بر اینکه استراتژی‌های جدید یا تطبیقی بدون تأخیر ایجاد و اجرا شوند. در مقایسه با سایر روش‌های حمل و نقل که دستخوش تغییرات عمیقی شده است، راه‌آهن از فرصت بی‌سابقه‌ای برای تقویت رقابت‌پذیری و افزایش سهم خود بهره می‌برد. ما در این مطالعۀ علمی که توسط انجمن بین المللی راه آهن در نیمه اول سال 2021 ارائه شده اولا به بررسی پیش بینی های حمل و نقل ریلی (مسافری و باری – درون و برون شهری) پرداخته و دوما بهترین روش ممکن برای اقدامات آماده سازی در دوران پساکرونا مبتنی بر توصیه های استراتژیک برای مسئولین صنعت ریلی در همه مناطق را شناسایی می کنیم.
پیش بینی های صنعت حمل و نقل ریلی
در حالی که جهان قبل از کرونا تحولات چشمگیری مانند جهانی شدن مداوم و حمل و نقل بدون محدودیت را تجربه می کرد، با آمدن بحران کرونا شرایط به گونه ای تغییر کرد که در دوران پسا کرونا باید یک شرایطی را تحت عنوان “شرایط عادی جدید” در نظر گرفت که شامل مواجه شدن با شرایط اقتصادی و بهداشتی نامطمئن خواهیم بود. جهان دیگر هیچوقت به شرایط پیش از کرونا باز نخواهد گشت و با باید یک شرایط عادی جدیدی را تعریف کنیم که ساز و کارهای آن متفاوت با آن چیزی که قبلا بوده است رقم می خورد. در این مرحله گذار از شرایط عادی گذشته به شرایط عادی جدید، توصیه های استراتژیکی متفاوتی را برای صنعت حمل و نقل ریلی متصور هستیم که پیش بینی های انجمن بین المللی راه آهن به معرفی آنها می پردازد. این مطالعه با تمرکز بر پنج فرانمای روند (Megatrends) که در دوران پساکرونا به فرآیند دیجیتالی شدن صنعت حمل و نقل شتاب بخشیده، توصیه های استراتژیک و پیش بینی هایی را بیان می دارد. این پنج مگاترند به طور خلاصه موارد زیر است:
1- رفتار حمل و نقل شهری به دلیل دورکاری افراد در حال تکامل است:
ظهور روش‌های جدید کار مانند افزایش دورکاری و کاهش سفرهای کاری درون شهری، رفتار حمل و نقل شهروندان را تغییر داده است که ممکن است منجر به کاهش تراکم شهری در کشورهای غربی شود. به موازات اینکه نگرانی‌های بهداشتی و زیست‌محیطی بر اثر همه‌گیری به وجود آمده است، سفر نرم به شکل جابه جایی از طریق پیاده روی یا وسایل نقلیه ای مانند: دوچرخه (یا Pedelec و e-Bike)، اسکیت، اسکوتر (یا e-Scooter) و اسکیت بورد تقویت شده است. بنابراین انتظار می رود که بی اعتمادی مسافران به حمل و نقل عمومی در سال های آینده کاهش یابد و سفرهای تفریحی هم باید به سرعت از سال 2022 به بعد و پس از اعمال محدودیت های مرتبط با سلامت آغاز گردد. اما برگشت سفرهای کاری تدریجی‌تر خواهد بود و در نهایت به سطحی کمتر از سال 2019 باز خواهد گشت. زمان لازم برای رسیدن به “شرایط عادی جدید” بسته به منطقه، سطح واکسیناسیون و اجرای قرنطینه برای مسافران خارج از کشور متفاوت خواهد بود.
2- در دوران پساکرونا تامین عمومی منابع مالی راه آهن در طول بحران تضمین شده است:
روند تامین مالی عمومی در حوزۀ راه آهن توسط بحران کرونا به چالش کشیده نشده است؛ حتی برنامه‌های جدیدی هم مانند طرح های زیر اجرا شده است:
- طرح جبران کاهش ترافیک حمل و نقل ریلی در سال‌های 2020 و 2021؛
- طرح سرمایه‌گذاری در ظرفیت ریلی آینده؛
- طرح پیش‌بینی نیازهای جابه‌جایی؛
- تشویق تغییر رویه مسافران به سمت استفاده از مسیر ریلی از سایر روش‌های حمل و نقل و جابه جایی؛
- حمایت از کمک های مالی و اقتصادی دولت؛
- طرح احیا که عمدتاً بر راه‌حل‌های حمل و نقل سبز تمرکز دارد؛
در حالی که هیچ پروژه ریلی به دلیل بحران لغو نشده، محدودیت‌هایی در حمل‌ونقل هوایی برای سلامت یا محیط‌زیست اعمال شده است. با توجه به این دلایل ممکن است مشروعیت برخی پروژه های ریلی در سال های آینده بیش از پیش هم تقویت شود. هر چند که بخش حمل و نقل هوایی احتمالاً پس از بحران همه گیری از حمایت عمومی دولت و جامعه برخوردار خواهد شد.
3- نگرانی های زیست محیطی مسافران برای نقش محوری راه آهن در حمل و نقل حائز اهمیت است:
جامعه امروز نسبت به روش‌های حمل و نقل سازگارتر با محیط‌زیست به دلیل داشتن نگرانی‌ها در رابطه با تأثیرات زیست‌محیطی و اجتماعی سفر در طول بحران کرونا، تمایل بیشتری نشان می دهد. پیش‌بینی‌های پساکوویدی و با چشم انداز 2025، به ما نشان می دهد که نگرانی‌های زیست‌محیطی و اجتماعی مصرف‌کنندگان تأثیر عمده‌ای بر صنعت حمل و نقل به طور عام و تأثیر مثبت و مستقیمی بر حمل‌ونقل ریلی به طور خاص در سراسر جهان خواهد داشت. خدمات ریلی برای متعادل کردن خدمات حمل و نقل هوایی با تعداد بیشتر قطارهای شبانه یا قطارهای پرسرعت توسعه خواهد یافت. در مناطق شهری، حمل و نقل عمومی و خدمات حمل و نقل نرم باید به توسعه خود ادامه دهند و به تدریج جایگزین سفرهای شهری با خودروهای شخصی شوند.
4- آزادسازی اقتصادی بازار ریلیِ اتحادیۀ اروپا کند شده، اما متوقف نخواهد شد:
همه گیری کووید، آزادسازی گستردۀ بازارهای حمل و نقل ریلی مسافری را عمدتاً در کشورهای اروپایی کند کرده است. کاهش ترافیک مسافر باعث شده است که ورود به بازار برای بازیگران جدید کمتر قابل دوام و همچنین نامطمئن باشد. پیش‌بینی‌های پساکوویدی با چشم انداز 2025، به ما نشان می دهد اگرچه آزادسازی بازار حمل و نقل ریلی در اتحادیه اروپا کند شده است، اما امید بازگشت به حالت عادی تا سال 2025 قابل انتظار می باشد. با تقویت زیرساخت‌ها هم از نظر حجم و هم از نظر کیفیت، می‌توان انتظار داشت که ترافیک ریلی در بلندمدت افزایش یابد، که این موضوع در واقع باید به ظهور رقابت سالم بین بازیگران کمک کند. اگر این مسئله به خوبی سازماندهی شود، چنین رقابتی اغلب منجر به نوآوری و بهره وری می شود که ممکن است به قیمت های جذاب تر برای کاربران و افزایش بسیار قابل توجهی در سهم استفاده از راه آهن نسبت به سفرهای هوایی تبدیل شود.
5- توسعه یافتن زیرساخت های قطارهای پرسرعت و عدم تمایل مسافران در استفاده از حمل و نقل هوایی:
با توجه به کاهش جذابیت حمل و نقل هوایی در سطح جهان، بحران کرونا ارزش گسترش و نوسازی زیرساخت های قطارهای پرسرعت را افزایش داده است. بازهم پیش‌بینی‌های پساکوویدی با چشم انداز 2025 به ما نشان می دهد که توسعۀ این خطوط پرسرعت در سراسر جهان می‌تواند تقاضای جهانی برای حمل و نقل عمومی را افزایش دهد – افزودن این خطوط به سیستم‌های حمل و نقل ملی (برون شهری) یا محلی (شهری) تعداد گزینه های حمل و نقل در دسترس شهروندان را چند برابر می‌کند. از سوی دیگر، توسعۀ راه‌آهن پرسرعت همچنان به دلیل هزینه‌های قابل توجه (حدود 9 تا 22 میلیون یورو در هر کیلومتر در مجموع هزینه‌ها) با مشکل مواجه است؛ اما از طرفی دیگر می توان انتظار داشت که این مشکل در طول زمان حل گردد، زیرا بسیاری از سفرهای جاده ای یا هوایی احتمالاً با سفر در خطوط ریلی پرسرعت جایگزین خواهند شد. علاوه بر این، مسافران تمایل دارند زمان سفر طولانی‌تری را بپذیرند به شرطی که خطوط طولانیِ دارای سرعت بالا به عنوان گزینه سفر را در اختیار داشته باشند.
درس هایی که باید ذینفعان صنعت راه آهن در “شرایط عادی جدید” بیاموزند
بخش ریلی در حال حاضر از شرایط مساعدی برای به دست آوردن سهم بازار در طول دورۀ بهبود برخوردار است. سایر روش‌های حمل و نقل وارد دوره‌ای حساس شده‌اند که در آن مدل‌های آنها به طور کامل زیر سؤال می‌رود و انتظار می‌رود اولین تأثیرات آن در حدود سال 2030 ظاهر شود. بنابراین این پنجرۀ فرصت برای راه‌آهن نسبتاً کوتاه است. ذینفعان حمل و نقل هوایی که به شدت تحت تاثیر این بحران همه گیری قرار گرفته اند، به طور فعال ساختارهای هزینه خود را کاهش می دهند و در حال آماده شدن برای متوسل شدن بیشتر به سوخت های هوانوردی پایدار و روی آوردن به موتور پیشرانۀ سبز پس از سال 2035 هستند. صنعت خودرو هم در حال حاضر فرآیند انتقال به سمت ملاحظات فنی محیط زیست-دوست خود را آغاز کرده و توسط وسایل نقلیه الکتریکی که در دهه آینده به مرحلۀ بلوغ فنی می رسند و نصب تدریجی ایستگاه های شارژ در جاده ها این عملیات به پایان می رسد.
-
اولویت های راهبردی برای افزایش سهم ریلی
ابزار اصلی برای استفاده از این فرصت، ایمن سازی و گسترش دامنه ارتباطات ریلی است: تضمین سهم حمل و نقل ریلی در مقایسه با دیگر روش های جابه جایی از طریق سرمایه گذاری در مزیت نسبتی خطوط ریلی – قابلیت اطمینان و راحتی – و گسترش بیشتر آن و همچنین مقابله و برطرف سازی نقاط ضعف اصلی صنعت ریل به عنوان مثال: قیمت‌های بالا، ارتباطات محدود در مقایسه با سایر روش‌ها، و غیره. بنابراین، ذینفعان و مسئولان ریلی باید سه هدف کلیدی را به طور فعال و موازی دنبال کنند:
- بهبود تجربه مشتری با تطبیق با شیوه و رفتار جدید مصرف کنندۀ و به کارگیری مزایای راه آهن در مقایسه با سایر روش های حمل و نقل.
- بهبود معادله اقتصادی راه آهن: بهینه سازی هزینه های تولید در کل سیستم به منظور ایجاد قیمت های پایین برای مسافران، حفظ سودآوری برای بازیگران صنعت و امکان سرمایه گذاری به منظور آمادگی برای آینده نوین و در عین حال حفظ هزینه های قابل قبول برای همه.
- بهبود عملکرد زیست‌محیطی: در حالی که روش‌های حمل‌ونقل جاده‌ای و هوایی در حال حاضر در اولویت دولت ها جهت ملاحظات محیط زیستی هستند، می‌توان انتظار داشت که الزامات قانونی و اجتماعی زیست‌محیطی برای صنعت راه‌آهن نیز در طول زمان همانند دیگر روش های حمل و نقل افزایش یابد.
منابع:
- Mobility Post-Covid – An Opportunity for Railways – https://uic.org
- https://www.rolandberger.com/en/
