تدوین نقشه راه
یکی از چالشهای مدیریت فناوری ونوآوری، تدوین فرایندها و نظامهایی اثربخش برای اطمینان یافتن از این است که سرمایهگذاریهای فناورانه با نیازهای امروز و فردای جامعه و کشور همراستا و هماهنگ باشد. در این راستا ضروری است اثر تغییرات فناوریها و کاربردها نیز در قالب تهدیدها و فرصتهای بالقوه نظیر پیدایش فناوریها و کاربردهای جدید مشخص شوند. با افزایش هزینه، پیچیدگی و نرخ تغییرات فناوری و نیز جهانی شدن رقابت و منابع فناوری، این مباحث بیش از پیش اهمیت مییابد.
پیچیدگی نظامها، عدم قطعیت بازارهای آینده و پیشرفتهای فناورانه، نیاز به همراستاسازی تفکر با عمل و همسوسازی سازمانهای دخیل در نوآوری همگی موجب شدهاند که مدیریت راهبردی فناوری، بسیار چالشبرانگیز بوده و چارچوبها، تکنیکها و فرایندهایی برای پشتیبانی از آن توسعه یابد. برخی از این روشها عبارتند از : ارزیابی پرتفوی، برنامهریزی سناریو، گشترش کارکردهای کیفیت، تحلیل زنجیزه ارزش و نقشه راه فناوری.
در دهه گذشته، توجه و علاقه نسبت به تدوین نقشه راه هم در سطح بنگاهها و هم در سطح شبکهها ( نظیر دولتها، شرکتهای تجاری و برنامههای پژوهشی مشترک) به طور قابل توجهای بیشتر شده است. این افزایش توجه به ترسیم نقشهراه، در سایه طبیعت انعطافپذیر این رویکرد که اجازه میدهد طیف گستردهای از اهداف در نظر گرفته شوند، قابلیت آن به عنوان سازوکاری یکپارچه برای برخورد با مباحث پیچیده و غیرقطعی راهبردی، تمرکز آن بر تصمیمگیری و اجرا و شاید مهمتر از همه، در سایه قدرت این رویکرد در کمک به ایجاد تعاملات و وحدت نظر، به دست آمده است.
اگرچه نقشه راهها برای طیف گستردهای از اهداف استفاده میشوند و شکلهای مختلفی به خود میگیرند، هدف اصلی آنها عموماً ایجاد نوعی دید سطح بالا، ترکیبی و یکپارچه از راهبرد، در قالب یک نمودار یا جدول، به عنوان نقطه کانونی یک نقشه راهبردی، یک مورد کسب و کار، یک سند و یا یک ارائه است.
اهداف مختلفی که تدوین نقشه راه میتواند محقق سازد عبارتند از:
- همسوسازی راهبرد تجاری و فنی و تسهیل یکپارچهسازی فناوری جدید با کسب و کار
- شناسایی فرصتهای تجاری جدید برای فناوری مورد استفاده یا مطالعه، ارزیابی و برنامهریزی فرصتهای نوآوری
- بازاریابی و توسعه فناوری، یافتن شکافهای کلیدی بازار یا دانش فنی؛ و سازماندهی بازار، هوشمندی رقابتی و فناوری به عنوان ورودی برنامهریزی راهبردی
- همراستا کردن راهبرد سازمان درگیر در زنجیرهی تأمین، سرمایهگذاریهای مشترک، ادغامها، تملکها و همکاریها
- پشتیبانی از ارتباطات و همکاریهای درون کسبوکار و ایجاد شبکهها و تیمها
- پشتیبانی از راهبرد شرکت و فرایندهای برنامهریزی، پشتیبانی و تخصیص منابغ
- ایجاد چارچوب یکپارچه برای برنامهریزی سطح بالا، کنترل و مدیریت عملکرد و طراحی و هماهنگی برنامههای پیچیده
برای رسیدن به اهدف فوق الذکر، شرکت رهپویان دانش و فناوری فرا، تلاش دارد تا با استفاده جعبه ابزاری یکپارچه، به مشتریان خود خدمت رسانی نماید. از این رو گام های زیر را برای تدوین نقشه راه فناوری ونوآوری در نظر گرفته است.
گام اول: تعیین اهداف، محدود و خروجیهای مورد انتظار
در این گام اهداف و خروجیهای مورد انتظار از رهنگاشت و نقشه راه فناوری مشخص می گردد و بر این اساس برنامه شکست کار تا انتهای تدوین نقشه راه تدوین خواهد شد. برای هر یک از بخش اقدامات اجرایی و نحوه انجام آن ها به تایید مشتری خدمت مشاوره تدوین نقشه راه فناوری خواهد رسید.
گام دوم: تدوین چارچوب، ابزارها و فرمهای تدوین نقشه راه
تدوین نقشه راه فناوری ابزارها و روش های مختلفی دارد که بر اساس نیازها و الزامات کلیدی فناوری، صنعت و بنگاه، نوع رهنگاشت فناوری مشخص خواهد شد و بر همین اساس ابزارهای مورد نظر شناسایی و تغییرات لازم با توجه به شرایط پروژه در آن ها ایجاد خواهد شد. در نهایت روایی و کارایی ابزارها و روش بررسی و سنجیده میشود تا از حصول نتایج مورد انتظار اطمینان حاصل شود.
گام سوم: تحلیل پیشران ها، روندها و بازار
در این بخش برای دستیابی به نتایج یکپارچه و رسیدن به اهداف کلان حوزه فناوری در بنگاه یا کشور، ابتدا اسناد بالادستی بررسی میشوند و الزامات و انتظارات ذینفعان از آنها مشخص میگردد. با توجه به حوزه فناوری پیشرانها و روندهای اصلی تآثیرگذار بر آینده صنعت و فناوری در حوزه مورد نظر شناسایی می شوند و روندهای کلان اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فناورانه تحلیل خواهند شد. در نهایت نیز محیط کسب وکار و بازار از طریق بررسی آمارهای ملی و بینالمللی و ترازیابی، بهینه کاوی یا benchmarking رقبا تحلیل خواهد شد.
گام چهارم: تحلیل محصولات وکارکردهای دارای اولویت
در این مرحله توانمندیهای موجود ارزیابی و تحلیل میشوند و جذابیت فناوریهای مختلف، کارکرد و بازار هرکدام شناسایی و بررسی می شوند. بر همین اساس سبد محصولات، خدمات و کارکردهای دارای اولویت شناسایی می شوند و برنامه زمان بندی توسعه محصولات، خدمات و کارکردهای دارای اولویت شناسایی خواهد شد.
گام پنجم: تحلیل وضعیت فناوریهای دارای اولویت
با توجه به کارکردها یا محصولات شناسایی شده، فناوریها و قابلیتهای کلیدی باید شناسایی شوند تا در مسیر رسیدن به آن کارکرد، شرایط و بستر مناسب فراهم گردد. از این رو و با توجه به جایگاه فناوری در ماتریس جذابیت و توانمندی برنامه زمانبندی و ضرورت دستیابی به فناوری مشخص خواهد شد تا در انتها گروه بندی و خوشه بندی فناوری ها در مسیر رسیدن به اهداف بنگاه یا کشور مشخص گردد.
گام ششم: تعیین پروژه های اکتساب و برنامه اجرایی
بعد از شناسایی فناوریها و مشخص شدن مسیر رسیدن به آن، چارچوب انتخاب روشهای اکتساب فناوری مشخص خواهد شد و فناوریها و نوع اکتساب آن ها مشخص خواهد شد. در این گام برنامه کلان اکتساب فناوری های دارای اولویت تدوین خواهد شد. در این برنامه انواع همکاری ها ازجمله تحقیق و توسعه، خرید فناوری، تحقیقات مشترک، سرمایه گذاری مشترک و سایر موارد به دقت بررسی و متناسب با شرایط هر فناوری، راهکار مناسب آن توصیه خواهد شد.
گام هفتم: تحلیل و تعیین توانمندسازهای لازم برای پیشبرد نقشه راه
یکی از عوامل مهم در تحقق اهداف و برنامههای نقشه راه فناوری، رسیدن به توانمندسازهایی است که بستر توسعه و اکتساب فناوری را فراهم می نمایند. از این رو برای هر یک از فناوریها توانمندسازها تعیین خواهند شد و برنامههای زمانبدی آماده سازی و اجرای هر توانمندساز مشخص می گردد.
گام هشتم: تعیین منابع و زیرساختهای مورد نیاز
لایه انتهایی نقشه راه، منابع و زیرساخت هایی هستند که در طول مسیر نقشه راه باید اختصاص یابند و موجب تحقق توانمندسازها و فناوریها خواهند شد. بر این اساس منابع و زیرساخت های لازم تعیین خواهند شد و برنامه اکتساب و تأمین آنها تدوین خواهد شد.
گام نهم: نهایی سازی نقشه راه
در این گام با جمع آوری نقطه نظرات فنی و برگزاری پنلهای خبرگان، نقشه راه نهایی شده و روش اجرایی، به همراه دستورالعمل پایش و کنترل نقشه راه تدوین می شوند و کارگاههای آموزشی برای بازیگران اصلی برگزار میگردد تا در حین اجرای نقشه راه با حداقل موانع روبه رو شوند.